Puńsk, często określany jako serce polskiej społeczności litewskiej, zachwyca swoją unikalną atmosferą. W tej niewielkiej miejscowości, gdzie większość mieszkańców stanowią Litwini, można poczuć wyjątkowy duch tradycji i kultury. Język litewski jest tu równie obecny jak polski, a tutejsi mieszkańcy z wielkim szacunkiem pielęgnują swoje dziedzictwo.
Mimo że Puńsk liczy sobie tylko około tysiąca mieszkańców, to jego kulturowe życie kwitnie. Miejscowość ta może poszczycić się litewskim liceum ogólnokształcącym, kilkoma zespołami folklorystycznymi, a także aż trzema muzeami etnograficznymi.
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Puńsku
W malowniczej miejscowości Puńsk, wznosi się imponujący kościół, którego architektura reprezentuje styl neogotycki. Ten monumentalny obiekt sakralny, którego budowa rozpoczęła się w 1881 roku i trwała aż do 1887, zbudowany został z solidnego kamienia i cegły. Jego imponujące wymiary, z długością wynoszącą 50 metrów, szerokością 35 metrów oraz wysokością wież sięgającą 35 metrów, sprawiają, że jest on jednym z najbardziej charakterystycznych budynków w regionie.
Wnętrze kościoła jest równie imponujące, z pięcioma ołtarzami rozłożonymi w strategicznych miejscach – głównym ołtarzem, dwoma w nawach bocznych oraz dwoma w kaplicach. Szczególnie godny uwagi jest główny ołtarz, wykonany z dębowego drewna, w centrum którego znajduje się wzruszająca scena Ukrzyżowania Chrystusa, otoczona postaciami Marii, świętego Jana i klęczącej świętej Magdaleny.
Historia tego kościoła nie jest pozbawiona dramatyzmu. W ciągu lat 1597-1887 świątynia ta dwukrotnie była niszczona przez pożary, co doprowadziło do jej obecnej, odnowionej formy.
Skansen w Puńsku
Zagroda litewska w Puńsku to unikatowy skansen, który oddaje hołd litewskiemu dziedzictwu kulturowemu. Ten fascynujący obiekt, otwarty w 1992 roku, prezentuje zbiór budynków rolniczych z przełomu XIX i XX wieku. Usytuowany w malowniczej okolicy, zaledwie pół kilometra od centrum Puńska, przy drodze prowadzącej do Sejn, skansen przyciąga uwagę swoją autentycznością i historycznym charakterem.
Zestaw budynków skansenu obejmuje typową wiejską chatę, dwa spichlerze zwanymi „świronkami”, oborę oraz stodołę. Te ostatnie, z wyjątkiem stodoły, zostały przeniesione z pobliskiej wsi Wojtokiemie, podczas gdy stodoła została odtworzona na podstawie relacji mieszkańców. Całość jest układem wielobudynkowym, charakterystycznym dla obszaru Sejneńszczyzny, odzwierciedlającym życie rolnika ze średniej warstwy społecznej.
Konstrukcje rozmieszczone są w formie kwadratu. Przy drodze znajduje się stodoła z dwoma drzwiami, zaś naprzeciw niej usytuowano wiejską chatę. Po bokach rozmieszczono oborę i świronek. Nie brakuje również elementów takich jak studnie z żurawiem, drewniane ogrodzenia oraz żelazny kierat, co dodaje autentyczności całemu założeniu.
Dom Kultury Litewskiej w Puńsku
Dom Kultury Litewskiej (DKL) w Puńsku, działający nieprzerwanie od 1956 roku, stanowi serce kulturalne regionu. Jest to miejsce, gdzie koncentrują się aktywności artystyczne, w tym liczne zespoły pieśni i tańca, które są dumą lokalnej społeczności. Pracownicy DKL odgrywają kluczową rolę w organizowaniu bogatego kalendarza wydarzeń kulturalnych, który obejmuje koncerty, występy i spotkania. Zainteresowanie kulturą jest tu tak silne, że prawie każdy mieszkaniec gminy Puńsk jest zaangażowany w działalność artystyczną, będąc częścią zespołu muzycznego lub uczęszczając do szkoły muzycznej. Rocznie, w gminie odbywa się około 80 imprez kulturowych, z czego około 25 ma miejsce bezpośrednio w DKL.
Jednym z najważniejszych atutów DKL jest Muzeum Etnograficzne Józefa Vainy, założone w 1979 roku, chociaż jego zbiory były gromadzone już od 1968 roku. Muzeum to posiada kolekcję liczącą ponad tysiąc artefaktów, z których większość pochodzi z początku XX wieku. Eksponaty prezentują kulturę materialną regionu, odzwierciedlając pracę i życie dawnych mieszkańców wsi. Wśród nich znajduje się także imponująca kolekcja monet, dokumenty piśmiennicze oraz sala poświęcona pamięci litewskich lotników, Steponasa Dariusa i Stasysa Girenasa, co dodaje muzeum wyjątkowego charakteru. To wszystko sprawia, że DKL w Puńsku jest nie tylko miejscem spotkań i edukacji kulturalnej, ale również żywym archiwum historii i tradycji regionu.
Dodatkową atrakcją jest Wioska Dwóch Mistrzów, inspirowana dziełem Marii Konopnickiej. Ta bajkowa przestrzeń, będąca częścią projektu „Baśniowy szlak”, z pewnością skradnie serca najmłodszych podróżników.
W centrum Puńska dominuje majestatyczny neogotycki kościół pw. Wniebowzięcia NMP z XIX wieku.
fot.: .wrotapodlasia.pl