Suwałki, największe miasto Suwalszczyzny i jej nieformalna stolica, to także drugi co do wielkości ośrodek województwa podlaskiego, zaraz po Białymstoku. W Suwałkach znajdują się siedziby władz powiatów grodzkiego i ziemskiego. Miasto liczy około 70 tysięcy mieszkańców, wśród których obok Polaków, żyją m.in. Litwini, Romowie oraz Rosjanie staroobrzędowcy.
Będąc w okolicy, warto zatrzymać się w Suwałkach, aby zwiedzić ich malowniczą starówkę. Spacerując po Suwalskich Ścieżkach Kulturowych (zob. s. 37), można podziwiać architekturę klasycystyczną i odkrywać ślady różnych kultur i religii. Miasto oferuje również interesujące galerie i muzea, które przygotowały atrakcje nie tylko dla dorosłych, ale i dla dzieci.
Suwałki mogą się poszczycić rozbudowaną siecią ścieżek rowerowych, a przez miasto przebiega Wschodni Szlak Rowerowy Green Velo. Aktywni turyści znajdą tu wiele nowoczesnych obiektów sportowo-rekreacyjnych. Każdego roku organizowane są liczne imprezy, a jednym z najważniejszych wydarzeń jest Suwałki Blues Festival, który przyciąga miłośników muzyki z całego kraju.
Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Suwałkach
Ten imponujący kościół został wzniesiony w latach 1838-1840 według projektu Henryka Marconiego, opierając się na wytycznych Konstantego Tona, znanego projektanta soboru Chrystusa Zbawiciela w Moskwie. Początkowo pełnił funkcję cerkwi prawosławnej Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny (sobór Uspieński), zbudowanej na planie krzyża greckiego z centralnie usytuowaną kopułą na przecięciu naw.
Ze względu na wzrastającą liczbę wiernych, cerkiew została rozbudowana w 1873 roku, co zmieniło jej pierwotny kształt. Oryginalne cztery niewielkie kopuły na niskich wieżach zostały zastąpione przez wyniosłe wieże, a dobudowana została także obecna część południowa.
Od 1915 roku budowla ta pełni funkcję kościoła rzymskokatolickiego. W 1923 roku kościół przeszedł kolejną przebudowę, dostosowując swoją architekturę do nowych wymagań i funkcji.
Dom Marii Konopnickiej w Suwałkach
W tym domu, 23 maja 1842 roku, na świat przyszła Maria Stanisława z Wasiłowskich Konopnicka, wybitna poetka i pisarka, znana m.in. jako autorka baśni „O krasnoludkach i sierotce Marysi”. Maria Konopnicka spędziła tu swoje dzieciństwo, mieszkając w tym miejscu do 1849 roku. Obecnie w kamienicy znajduje się muzeum imienia poetki, które upamiętnia jej życie i twórczość.
Dom Lechosława Marszałka
W domu położonym na podwórzu tej posesji wychował się Lechosław Marszałek (1922–1991), wybitny autor bajek o Bolku i Lolku oraz psie Reksiu, najbardziej znanych postaciach polskiego filmu animowanego dla dzieci. Marszałek, urodzony w Suwałkach, był reżyserem, animatorem i scenarzystą, jednym z czołowych twórców Studia Filmów Rysunkowych w Bielsku-Białej.
Architektura ceglanej oficyny nawiązuje do stylu carskich koszar suwalskich z końca XIX wieku, co dodaje temu miejscu historycznego uroku i znaczenia.
Archiwum Państwowe
Reprezentacyjny gmach Archiwum Państwowego w Suwałkach został wzniesiony w latach 1853-1855 (część frontowa) oraz 1876-1877 (oficyny i pawilon). Do 1939 roku budynek pełnił funkcje sądownicze. W 1955 roku otwarto tutaj Archiwum Państwowe, które działa do dzisiaj, przechowując i udostępniając cenne dokumenty związane z historią regionu.
Kościół św. Aleksandra
Kościół Św. Aleksandra został zbudowany według projektu Chrystiana Piotra Aignera w latach 1820-1829 w stylu klasycystycznym, charakteryzującym się symetrią, kolumnowym portykiem i oszczędnym zdobnictwem. Świątynia była wielokrotnie przebudowywana, a w czasie II wojny światowej doznała poważnych zniszczeń. W 1992 roku papież Jan Paweł II podniósł kościół do rangi konkatedry w nowo powstałej diecezji ełckiej.
Dom Miłoszów
Na piętrze tej kamienicy w latach 1926–1935 mieszkała rodzina Miłoszów: Aleksander i Weronika z synem Andrzejem, młodszym bratem przyszłego laureata Literackiej Nagrody Nobla, Czesława Miłosza. Poeta kilkakrotnie odwiedzał Suwalszczyznę w latach 90. XX wieku.
Interesująca klasycystyczna kamienica wyróżnia się dziewięcioosiową fasadą oraz trójkondygnacyjnym, środkowym ryzalitem, który dodaje jej architektonicznego uroku i znaczenia.
Dom Karola Majerskiego
W tym domu mieszkał Karol Majerski (1800–1870), architekt, który w znacznym stopniu wpłynął na klasycystyczny wygląd Suwałk. W latach 1838–1865 pełnił funkcję budowniczego guberni augustowskiej. W Suwałkach zaprojektował lub przebudował ponad 150 obiektów, w tym świątynie, kamienice mieszczańskie i budynki publiczne, przyczyniając się do rozwoju architektonicznego miasta.
Zalew Arkadia
Zbiornik wodny Zalew Arkadia został utworzony sztucznie w podmokłym zakolu Czarnej Hańczy na początku XVIII wieku, początkowo służąc jako zbiornik wodny dla kamedulskiego młyna. W XIX wieku przestał pełnić swoją pierwotną funkcję i zaczął być wykorzystywany jako miejsce rekreacji. W 1911 roku w jego pobliżu wybudowano Teatr Arkadia, a w 1927 roku otwarto kompleks obiektów sportowych. Podczas II wojny światowej zalew został zasypany przez Niemców, jednak po wojnie polscy saperzy odbudowali zbiornik, przywracając go do użytku.
Ulica Chłodna
Suwałki, często nazywane polskim biegunem zimna, mają mroźną zimę trwającą od końca listopada do początków kwietnia, mimo że lato bywa tu ciepłe, z temperaturami sięgającymi do 35°C. Ulica Chłodna swoją nazwę zawdzięcza nie tylko niskim temperaturom, ale także stałemu zacienieniu i przebiegającemu tędy korytarzowi powietrznemu, co sprawia, że zawsze jest tu chłodno, zwłaszcza gdy wieje zachodni wiatr.
Atmosferę ulicy tworzą zabytkowe kamienice, z których wyróżnia się dom nr 16 ze swoją klasycystyczną fasadą. Ulica Chłodna jest również znana jako aleja Gwiazd Bluesa, gdzie można odpocząć na wyjątkowej ławeczce bluesmana, dodając wyjątkowy akcent do jej unikalnego charakteru.
Park Konstytucji 3 Maja
Pierwotnie w miejscu dzisiejszego Parku Konstytucji 3 Maja znajdował się rynek oraz pierwszy w Suwałkach drewniany kościół rzymskokatolicki Podwyższenia Krzyża Świętego wraz z cmentarzem. Park został założony w latach 20. XIX wieku i jest typowym przykładem miejskich założeń ogrodowych tamtej epoki. Służył całorocznej rekreacji mieszkańców: latem organizowano w nim koncerty, a zimą alejki zamieniano w ślizgawki, zapewniając rozrywkę i wypoczynek przez cały rok.