Ruiny Pałacu Paca w Dowspudzie to nie tylko pozostałość po dawnym przepychu, ale również świadectwo burzliwej historii Polski i jej wielkich postaci. Pałac ten, zbudowany w latach 1820-1827 przez Ludwika Michała Paca, był jednym z najwspanialszych dzieł architektonicznych na ówczesnych ziemiach polskich. Jego projekt stworzył włoski architekt Piotr Bosio, który przez pewien czas kierował także pracami budowlanymi, a dzieło ostatecznie dokończył Henryk Marconi. Pałac był bogato wyposażony, a jego wnętrza zdobiły dzieła sztuki, polichromie, freski oraz rzeźby, co sprawiało, że był jednym z najbardziej okazałych i luksusowych obiektów w regionie.
Ludwik Michał Pac – Człowiek Wielkiej Wartości
Ludwik Michał Pac, twórca pałacu, był jedną z najbardziej barwnych postaci swojej epoki. Uważany za pierwowzór postaci Hrabiego w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza, Pac był człowiekiem niezwykle światłym, oddanym ojczyźnie. Uczestniczył w licznych walkach na europejskich frontach, a legenda głosi, że walcząc z Napoleonem pod Moskwą, uratował mu życie. Po klęsce Napoleona, Pac udał się do Anglii, gdzie podpatrywał metody gospodarowania brytyjskich rolników, które później zastosował w swoich majątkach w Polsce.
Jego życie było pełne dramatyzmu. Po upadku powstania listopadowego, majątek Paca został skonfiskowany przez rząd carski, a on sam zmuszony był do ucieczki. Zgodnie z legendą, Pac zbiegł z okrążonej Dowspudy przez tajny tunel, który prowadził ponoć aż do jeziora Wigry. Jego strop, wyłożony szklanymi płytami, rzekomo umożliwiał podglądanie życia toczącego się na dnie jeziora. Po wielu latach spędzonych na emigracji, Pac zmarł w Turcji, a jego pałac popadł w ruinę, przechodząc w kolejne ręce.
Dowspuda – Miejsce o Długiej Historii
Miejscowość Dowspuda, w której wzniesiono pałac, ma także swoją długą i ciekawą historię. W 1513 roku Bohdan Hrynkowicz Wołłowicz, koniuszy grodzieński, otrzymał od króla Zygmunta I milę kwadratową puszczy i zobowiązanie do jej zasiedlenia. Na tym terenie wybudował drewniany dwór obronny, który stanowił zalążek późniejszej miejscowości. Była to jedna z najstarszych miejscowości na ziemiach pojaćwieskich.
W wyniku związków rodzinnych i działów majątkowych, w 1639 roku majątek Dowspuda przeszedł w ręce Paców. Ród Paców miał ogromny wpływ na życie polityczne i kulturalne Wielkiego Księstwa Litewskiego, a ich obecność w Dowspudzie była trwałym śladem w historii tej okolicy.
Ostatni Dziedzic i Budowa Pałacu
Ostatnim dziedzicem majątku Dowspudy był Ludwik Michał Pac, który, choć pochodził z bocznej linii rodu, stał się jednym z najbogatszych ludzi w Polsce. Po śmierci swojego brata, Józefa Paca, Ludwik Michał przejął majątek, w tym Różankę, Horodyszcze, Wielką Dzitwę, Żyżmę, pałace w Grodnie i Wilnie, oraz Dowspudę. Po przejęciu tych dóbr, stał się właścicielem terenów zarówno w zaborze rosyjskim, jak i pruskim. Jego majątek obejmował także Raczki i Mazurki, a z racji ogromu posiadłości, Pac mógł zrealizować swoje marzenia o wzniesieniu pałacu, który miał stać się jednym z najbardziej reprezentacyjnych obiektów w regionie.
Upadek i Zniszczenie Pałacu
Po śmierci Ludwika Michała Paca pałac przeszedł w ręce kolejnych właścicieli, którzy niestety nie byli w stanie utrzymać go w dobrym stanie. Z biegiem czasu pałac popadał w ruinę, a po II wojnie światowej i zmianach politycznych, jego los wydawał się nieunikniony. Dziś ruiny Pałacu Paca stanowią jedynie cień dawnej świetności, będąc jednak wciąż cennym świadectwem historii regionu oraz życia jednej z najbardziej barwnych postaci w dziejach Polski.
fot.: Wikipedia